Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgGERSDORFFIET
Ait Ahmane, Bou Azzer district, Tazenakht, Ouarzazate province, Marokko
Gersdorffiet - chemische formule NiAsS - is een nikkel arseensulfide. Het heeft ook een als zelfstandig mineraal erkende, kobalthoudende tegenhanger: cobaltiet - chemische formule CoAsS. De overgang tussen die twee is continu en wat daartussen valt kan worden samengevat onder de formule (Ni,Co)AsS.
De typelokaliteit voor gersdorffiet is de Schladming mijn in Steiermark , Oostenrijk: het werd voor het eerst beschreven in 1845 en genaamd naar de familie von Gersdorff, de toenmalige eigenaars van de betrokken mijn – wat meteen de dubbele “ff” in de naam van het mineraal verklaart.
Kristallografisch hoort het thuis in het kubische stelsel, in de kubisch-diploïdale klasse (net zoals pyriet): als gangbare kristalvormen werden zowel octaëder, kubus als pentagondodecaëder (verkeerdelijk wel eens met “pyritoëder” aangeduid) beschreven. Het komt voor op nogal wat verschillende vindplaatsen, maar goede kristallen zijn zeer zeldzaam – en voor de beste (octaëders van één tot enkele centimeter) moet je in Ait Ahmane zijn, op zowat 30 km OZO van Bou Azzer, het zwaartepunt van de Marokkaanse kobalt/nikkelontginning. Goede gersdorffiet kristallen vind je enkel in relatief kobaltvrije nikkelmineralisaties – wat hun voorkomen in Ait Ahmane nog eens verder beperkt tot de lokale filons (of ertsgangen, ertsaders) 51 en 52.
Gersdorffiet uit Ait Ahmane zou je – om eens een modebegrip te hanteren - als een “pop-up” mineraal kunnen bestempelen: gedurende lange tijd is het nauwelijks te verkrijgen (en bijgevolg zeer duur); tot plots relatief grote hoeveelheden van goede kwaliteit op de markt verschijnen tegen redelijke prijzen; om dan nagenoeg even snel weer te verdwijnen. Dat gebeurde op de beurs van Sainte Marie in 2011 – en bij herhaling nog eens op dezelfde beurs in 2018, toen nagenoeg elke Marokkaanse handelaar er minstens enkele specimens van te koop had – sommigen boven, anderen dan weer onder de tafel. Helaas hebben slechts zeer weinig exemplaren daarvan onze Belgische markt gehaald.
Het specimen op de foto is er zo eentje uit de oogst van 2018: goed ontwikkelde, hoogglanzende octaëdrische kristallen tot 12 mm op een matrix van massieve gersdorffiet. Met zijn 120 op 85 op 65 mm is het goed voor ruim 2 kg: een dichtheid van om en bij de 6,0 tikt nu eenmaal snel aan! De matrix bevat meerdere kernen van bronskleurig nickelien (chemische formule NiAs), sommige tot meer dan een cm doorsnede: een logische begeleider bij dergelijke mineralisaties. Hetzelfde geldt voor de her en der verspreide grasgroene vlekken, die te wijten zijn aan de aanwezigheid van het nikkelarsenaat annabergiet [chemische formule Ni3(AsO4)2.8H2O] – een oxidatieproduct van gersdorffiet. De algemene structuur van het specimen is vrij solide - iets waar je goed moet op letten bij aankoop van dergelijke stukken! Doorgaans zijn die zowel in- als uitwendig dooraderd met calciet, dat wordt weggezuurd om de gersdorffietkristallen vrij te zetten. Dat gaat nogal eens ten koste van de integriteit van de structuur: als die te ver is aangetast loop je het risico van bij een ietwat ongelukkige manipulatie je specimen tot een handvol ertsbrokken gedegradeerd te zien!
